در کتب تشریح، اعضاى انسان به رئیسه و غیر رئیسه تقسیم شده است. اعضاى رئیسه منشأ قوا و نیروهاى نخستین بدن اند که در بقاى شخص یا در بقاى نوع (نسل) به آن اعضا نیازمندند.
در بقاى شخص، سه عضو در بدن موجود می باشد :
1- قلب که مبدأ قوۀ حیوانى است
2- دماغ که مبدأ قوۀ حس و حرکت است
3-کبد که مبدأ قوه تغذیه(نیروى غذا رسان بدن) است
این مطالب را عینا از جلد سوم کتاب معرفت نفس اثر علامه آیت الله حسن حسن زاده آملی آورده ام امید دارم که مفید و مورد استفاده دوستان قرار گیرد.
این علم شریف میزان تمیز میان طیب و خبیث مطلق افکار و آراء و احکام و افعال و اقوال است , و از این رو آن را میزان نامیده اند و هیچ علمى بى نیاز از آن نیست . شیخ در اول دانشنامه گوید : علم منطق علم ترازوست . حق و میزان در عدد یکسان اند : هرچه را میزان امضاء کرده است حق است و هرچه را حق تصدیق نموده است میزان است و هر دو از یک مصدر که عدل است مشتق اند . راقم در نظام حق دار وجود و لزوم انسان کامل ابیاتى دارد که این چند بیت از آن جمله است :
حق و میزان در عدد یکسان بود آرى آنچه حق بود میزان بود
هرچه میزانست آن عین حقست هر دو از یک اصل مصدرمشتقست
مصدرى کو صرف عدلست و وسط نى بود تفریط در وى نى شطط
در قبال حق ضلال و باطلست کان زهوق و بى اساس و زایلست
مزاج در لغت به معنی آمیختن است و در اصطلاح حکما عبارتست از حالتى از مرکبات میان گرمى آتش و سردى آب و ترى هوا و خشکى زمین که به حس می توان یافت.
از آنجا که نیروهاى نخستین درون ارکان، چهار چیز است، گرمى، سردى، ترى، و خشکى، روشن است که همه مزاج‌هاى اجسام در عالم فقط از این چهار نیرو (کیفیت) ناشى مى‌گردند.
مزاج بعد از آمیختن عناصر به یکدیگر و شکسته شدن احوال ایشان به سبب ضدیت صورت‌هاى آنها با یکدیگر حاصل می شود برای مثال آب و آتش بوسیله کیفیتهای سردی و گرمی بر هم اثر می کنند وخاک و هوا با خشکی و تری بر روی یکدیگر اثر می گذارند.
طبق این تعریف به جز عناصر اربعه واجسام بسیط هر آنچه را که می بینیم و حس می کنیم دارای مزاج است.
چه حرفها می زنی!
ما از دوستان بسیار صمیمی یکدیگریم:
همسفر،همدل،هماواز،همراز...
مرگ به من شبیخون نمی زند
پاورچین پاورچین می آید تاصدای پایش آزارم ندهد.
برای مشاهده تصاویر به ادامه مطلب
بروید
در این مبحث مشابه با پست قبلی به
دو عنصر بسیط سرد می پردازیم .
آب
آب ، جسمى است عنصرى، بسیط، سیال، ثقیلِ بالإضافة، و سرد وتر ومکان آن زیر کره هوا می باشد
فایده آن در مرکّبات، تخمیر، ترکیب و امتزاج و سهولت قبول اشکال و ترک آنها و رفع یبس و
کسر سورتِ عنصرِ حارِّ یابس است.
ابتدا تعریف و سپس افعال آنها وهمچنین دلایل گرمی ، خشکی و تری عناصر مورد نظر را مورد توجه قرار می دهیم .
آتش
تعریف «آتش» این باشد که جسمى است عنصرى، بسیط، لطیف، خفیف مطلق، گرم و خشک و مکان آن زیر فلک قمر می باشد .
فایده آن در مرکّبات، إنضاج و تلطیف و خفّت(سبکی) و تفریقِ مختلفات، و جمع متماثلات و کسرِ سورتِ برودتِ عنصرِ بارد است.
همانطور که می دانید عناصر اربعه (آتش،هوا،آب،خاک) اجسام بسیط غیر قابل تجزیه ای هستند که به ترتیب گرم وخشک،گرم وتر،سردوتر و سردوخشک می باشند بنا براین قبل ازاینکه به خصوصیات ارکان یا عناصر اربعه بپردازیم باید بدانیم که گرمی وسردی وتری و خشکی چیستند و چه ویژگی هایی دارند.
طبری در کتاب مینوی خرد می گوید که : طبایع مفرد که بسیط هم نامیده میشود بر چهار گونه اند که دو گونه آن طبایع اثرگذارند و گرمایش وسرمایش نام دارند و دو گونه دیگر اثرپذیرند که رطوبت و یبوست خوانده می شوند.
ارکان ، اجسامى یکسان هستند که اجزاى نخستینِ بدن انسان و دیگر موجودات را تشکیل مى‌دهند، و به اجسام با صورت‌هاى نوعیّه گوناگون تجزیه نمى‌گردند و اجسام مرکب، پس از تجزیه به این ارکان منقسم مى‌گردند .
در اثر امتزاج این عناصر با یکدیگر، انواع از موجودات با صورت‌هاى نوعى مختلف به وجود مى‌آیند، طبیب باید از جانب دانشمند طبیعى بپذیرد که عناصر فقط چهار چیز است: دو عنصر سبک، آتش و هوا و دو عنصر سنگین، آب و زمین.
مبحث ارکان از مباحث طبیعیات قدیم مى‌باشد که وارد مباحث طبى شده است و به تعبیر ابن سینا از موضوعات علم طب محسوب نمى‌شود، بلکه از اصول پیش فرضى است که باید طبیب آن را بپذیرد.آنچه بدیهى به نظر مى‌رسد این است که قدما در طرح نظریه عناصر چهارگانه از روش‌هاى تجربى، چون تجزیه مواد بهره نبرده‌اند، لذا عناصر قدما به تأویلى فلسفى مى‌باشد، و آنچه بیشتر در نظر آنان اهمیت داشته، اثبات چهار کیفیتِ گرمى، سردى، خشکى و ترى بوده است.
درس هفتم
وقتى چنین حالت اعنى خروج از عادت که در درس پیش گفته ایم برایم پیش آمد , مدتى در وضعى عجیب بودم که نمى توانم آن را به بیان قلم در آوردم و بقول شیخ شبسترى در گلشن راز :
که وصف آن به گفت و گو محال است که صاحب حال داند کان چه حال است
در آن حال به نوشتن جزوه اى به نام[ ( من کیستم]( خویشتن را تسکین مى دادم , اکنون پاره اى از آن جزوه را به حضور شما بازگو مى کنم : من کیستم من کجا بودم من کجا هستم من به کجا مى روم آیا کسى هست بگوید من کیستم ؟ !
آیا همیشه در اینجا بودم , که نبودم , آیا همیشه در اینجا هستم , که نیستم , آیا به اختیار خودم آمدم , که نیامدم , آیا به اختیار خودم هستم , که نیستم , آیا به اختیار خودم مى روم , که نمى روم , از کجا آمدم و به کجا مى روم , کیست این گره را بگشاید ؟ !
