انواع سودا

خلط سودا نیز همانند خلطهای دیگر به دو گونه طبیعى و غیر طبیعى تقسیم مى‌شود:

سودای طبیعی

سودای طبیعى آن است که در کبد تولید یافته و رسوب و ته نشینِ خون طبیعی مطلوب باشد و طعم آن، بین شیرینى و ترشى(و گسى) است.

سودای غیر طبیعی

سودای غیر طبیعی به سه روش به وجود می آید:

یکى آنکه محصول احتراق اخلاط باشد که به آن مفصل پرداخته می شود .

دوم آنکه از طریق عامل خارجى یا داخلى، خلطى از اخلاط منجمد شود و سوداى ناطبیعى گردد و این قسم از سودا قلیل الوجود است و عفص و خشن و غلیظ و بى‌حدت می باشد .

سوم آنکه در وى خون ناطبیعى باشد ، زیرا که هرگاه خون ناطبیعى باشد بدیهى است که رسوب او نیز ناطبیعى خواهد بود.

خلط سودا

خلط سودا معادل خاک و دارای طبیعت سرد و خشک است که نسبت به اخلاط دیگر سنگین تر می باشد .

هرگاه سوداء در کبد به وجود آید به دو بخش توزیع مى‌شود: بخشى از سوداء همراه با خون در بدن جریان مى‌یابد، و بخش دیگر از آن به سوى طحال سرازیر مى‌گردد.

اقسام بلغم

بلغم به دو گونه طبیعى و ناطبیعى تقسیم مى‌گردد:

بلغم طبیعى
که شایستگى تبدیل به خون را در وقت مقتضى دارد .

زیرا بلغم خون ناتمام پخته است و آن نوعى بلغم شیرین مى‌باشد. بلغم طبیعى بسیار سرد نبوده، بلکه نسبت به بدن انسان، اندکی سرد است و نسبت به دو خلط خون و صفراء نیز سرد مى‌باشد.

 بلغم غیر طبیعى

 بدان که بلغم غیر طبیعى آن است که استحاله آن به خون بعید است و یا غیر قابل استحاله به خون می باشد ،خواه تولد او در کبد بود خواه در غیر آن .

بلغم غیر طبیعى را از لحاظ طعم به چهار دسته و از نظر  قوام نیز به چهار دسته تقسیم بندی می کنند .

خلط بلغم

بعد از خون افضلترین خلط ، بلغم می باشد. به جهت آن که خونى است ناقص که طبخ و نضج تمام نیافته، و چون طبخ تامّ بیابد خون مى‌گردد.

به باور جالینوس، طبیعت، عضو خاصى را براى نگهدارى بلغم شیرین طبیعى، مهیا نکرده است، در حالی که براى دو خلط صفراء و سوداء چنین کرده است، زیرا این نوع از بلغم شباهت نزدیکى به خون دارد و همه اعضاى بدن بدان نیازمند مى‌باشند؛ لذا باید (همراه با خون) در مجارى خون (رگ‌ها) جریان داشته باشد.

خلط صفرا(2)

صفراى غیر طبیعى

تشکیل صفراى غیر طبیعى بردو حالت است:

الف. خروج از صفراى طبیعى به سبب اختلاط با ماده بیگانه.

ب. خروج از صفراى طبیعى به سببى در گوهر آن.

در حالت اول صفراى غیر طبیعى بیشتر ناشى از آمیختن بلغم با صفرای طبیعی به وجود آمده است و آن در بیشتر موارد در کبد به وجود مى‌آید. لیکن برخى معتقدند که آمیزش آن با سودا نیز موجب خارج شدن از حالت طبیعى مى‌گردد.

خلط صفرا(1)

خلط صفرا گرم و خشک است و مزاج آتش دارد .

 همچنینخلط صفرا کف خون مى‌باشد و بعد از خون و بلغم، افضلیت با خلط صفراست، به جهت آن که به کیفیت فاعله که حرارت است با خون مناسبت دارد و به کیفیت منفعله که یبوست است مخالفت با خون دارد.

صفرا به دو گونه طبیعى و غیر طبیعى تقسیم مى‌گردد.

صفرای طبیعى ، در کبد تولید شده و متّصف به پنج صفت می باشد:

1)  سرخ خالص مایل به زرد باشد مانند رنگ زعفران شفاف، به سبب مخلوط شدن اجزاء رقیقۀ لطیفۀ شفافۀ هوائیه با سرخى (هرگاه صفرا گرم‌تر باشد، سرخى بیشترى دارد) . 

خلط خون

افضل‌ترین اخلاط خون است به دلیل آن که بدن را حسن و جمال مى‌دهد و محبوب طبیعت است زیرا که مناسب حیات و مزاج روح است و به همین دلیل است که چون مسهل مى‌دهند تا مقدور است طبیعت آن را رها نمی کند و دیگر اخلاط را خارج می کند.

از منافع خون طبیعى می توان به : الف. تغذیه بدن ، ب. ایجاد حرارت در بدن ج. تکوّن روح طبى از بخش لطیف خون ( لذا افراط در خون‌گیرى باعث عوارضى مانند: غشى و اُفت نبض مى‌گردد) ، د-نشاط و زیبایى پوست، ه- سازگارترین خلط با طبیعت بدن(لذا طبیعت از هدر رفتن آن دریغ دارد، و استفاده ازمسهل براى تخلیه خون ممنوع مى‌باشد)اشاره کرد .

علتهای چهارگانه تولید خلط در بدن

دانستن علتهای چهارگانه برای اخلاط سبب می شود که تسلط بیشتری بر امور مربوط به آن داشته باشیم ، ابن سینا در مبحث اخلاط ، برای آنها علتهای چهارگانه را ذکر می کند .

خلط خون

سبب فاعلى براى تولید خون، حرارت معتدل (کبد) مى‌باشد؛

سبب مادى براى تولید خون، غذاها و نوشیدنى‌هاى معتدل و نیکو مى‌باشد ؛

سبب صورى براى تولید خون، نضج خوب مى‌باشد؛

سبب غایى براى تولید خون، تغذیه اعضاى بدن مى‌باشد؛

خلط

در تعریف خلط گفته اند که : خلط جسم رطب و سیال بالفعلی است که غذا نخست به صورت آن در می‌آید .

برای درک بهتر از مفهوم خلط بهتر است کلمه‌هاى موجود در تعریف را تبیین کنیم:

قول رطب برای احتراز از خلط نامیدن عظم و لحم و غضروف و امثال آن می باشد .

همچنین قول سیّال برای احتراز از خلط نامیدن شحم و مانند آن است .

قید رطب بالفعل جهت آن گفته شده است تا اعتراض نشود که صفرا و سودا را که یابس هستند خلط نتوان گفت زیرا که «مراد ازیبوست صفرا وسودا یبوست بالقوه است» و «مراد از رطوبت خلط رطوبت بالفعل است».