در این مبحث مشابه با پست قبلی به
دو عنصر بسیط سرد می پردازیم .
آب
آب ، جسمى است عنصرى، بسیط، سیال، ثقیلِ بالإضافة، و سرد وتر ومکان آن زیر کره هوا می باشد
فایده آن در مرکّبات، تخمیر، ترکیب و امتزاج و سهولت قبول اشکال و ترک آنها و رفع یبس و
کسر سورتِ عنصرِ حارِّ یابس است.
ابتدا تعریف و سپس افعال آنها وهمچنین دلایل گرمی ، خشکی و تری عناصر مورد نظر را مورد توجه قرار می دهیم .
آتش
تعریف «آتش» این باشد که جسمى است عنصرى، بسیط، لطیف، خفیف مطلق، گرم و خشک و مکان آن زیر فلک قمر می باشد .
فایده آن در مرکّبات، إنضاج و تلطیف و خفّت(سبکی) و تفریقِ مختلفات، و جمع متماثلات و کسرِ سورتِ برودتِ عنصرِ بارد است.
همانطور که می دانید عناصر اربعه (آتش،هوا،آب،خاک) اجسام بسیط غیر قابل تجزیه ای هستند که به ترتیب گرم وخشک،گرم وتر،سردوتر و سردوخشک می باشند بنا براین قبل ازاینکه به خصوصیات ارکان یا عناصر اربعه بپردازیم باید بدانیم که گرمی وسردی وتری و خشکی چیستند و چه ویژگی هایی دارند.
طبری در کتاب مینوی خرد می گوید که : طبایع مفرد که بسیط هم نامیده میشود بر چهار گونه اند که دو گونه آن طبایع اثرگذارند و گرمایش وسرمایش نام دارند و دو گونه دیگر اثرپذیرند که رطوبت و یبوست خوانده می شوند.
ارکان ، اجسامى یکسان هستند که اجزاى نخستینِ بدن انسان و دیگر موجودات را تشکیل مى‌دهند، و به اجسام با صورت‌هاى نوعیّه گوناگون تجزیه نمى‌گردند و اجسام مرکب، پس از تجزیه به این ارکان منقسم مى‌گردند .
در اثر امتزاج این عناصر با یکدیگر، انواع از موجودات با صورت‌هاى نوعى مختلف به وجود مى‌آیند، طبیب باید از جانب دانشمند طبیعى بپذیرد که عناصر فقط چهار چیز است: دو عنصر سبک، آتش و هوا و دو عنصر سنگین، آب و زمین.
مبحث ارکان از مباحث طبیعیات قدیم مى‌باشد که وارد مباحث طبى شده است و به تعبیر ابن سینا از موضوعات علم طب محسوب نمى‌شود، بلکه از اصول پیش فرضى است که باید طبیب آن را بپذیرد.آنچه بدیهى به نظر مى‌رسد این است که قدما در طرح نظریه عناصر چهارگانه از روش‌هاى تجربى، چون تجزیه مواد بهره نبرده‌اند، لذا عناصر قدما به تأویلى فلسفى مى‌باشد، و آنچه بیشتر در نظر آنان اهمیت داشته، اثبات چهار کیفیتِ گرمى، سردى، خشکى و ترى بوده است.
