این مطالب را عینا از جلد سوم کتاب معرفت نفس اثر علامه آیت الله حسن حسن زاده آملی آورده ام امید دارم که مفید و مورد استفاده دوستان قرار گیرد.
این علم شریف میزان تمیز میان طیب و خبیث مطلق افکار و آراء و احکام و افعال و اقوال است , و از این رو آن را میزان نامیده اند و هیچ علمى بى نیاز از آن نیست . شیخ در اول دانشنامه گوید : علم منطق علم ترازوست . حق و میزان در عدد یکسان اند : هرچه را میزان امضاء کرده است حق است و هرچه را حق تصدیق نموده است میزان است و هر دو از یک مصدر که عدل است مشتق اند . راقم در نظام حق دار وجود و لزوم انسان کامل ابیاتى دارد که این چند بیت از آن جمله است :
حق و میزان در عدد یکسان بود آرى آنچه حق بود میزان بود
هرچه میزانست آن عین حقست هر دو از یک اصل مصدرمشتقست
مصدرى کو صرف عدلست و وسط نى بود تفریط در وى نى شطط
در قبال حق ضلال و باطلست کان زهوق و بى اساس و زایلست